Linkse monstercoalitie moet rechtse partij buiten Poolse regering houden
Alhoewel de nationaal-conservatieve regeringspartij PiS voor de derde keer achter elkaar de meeste stemmen won bij de parlementsverkiezingen in Polen, verloor ze haar meerderheid in de Sejm (de Poolse Tweede Kamer). De kans is nu groot dat Donald Tusk, voormalig premier en leider van de liberale partij Burgerplatform (PO), zal terugkeren als regeringsleider. Het vormen van een coalitie lijkt wel zeer ingewikkeld te worden en zelfs de samenwerking van ruim tien partijen noodzakelijk te maken.
De meeste partijen, zowel links als centrumrechts, hebben samenwerking met PiS uitgesloten. Tusk wordt als het betere alternatief gezien. Maar tussen de verschillende partijen bestaan grote verschillen die het vormen van een stabiele coalitie met een duidelijk beleidsplan vrij moeilijk maken. De partijen hebben zeer verschillende visies op economie en belastingen, sociaal-ethische thema's, onderwijs en de Poolse identiteit.
Allereerst bestaat de alliantie Derde Weg uit twee partijen die samen een kieslijst vormden, Polen 2050 en de Poolse volkspartij (PSL); respectievelijk een centristische groene partij en een gematigd conservatieve partij. Deze willen regeringsuitgaven verminderen en benadrukken enigszins economische vrijheid.
Ten tweede heeft Tusks eigen partij een meer progressief-liberale factie maar ook meer gematigde leden. Ook vormde PO voor de verkiezingen met vijf partijen een gedeelde lijst, de Burgerlijke Coalitie.
Tenslotte is er Lewica, een groep van socialistische, sociaaldemocratische en groene partijen. Lewica wil juist de verzorgingsstaat verder uitbreiden en legt de nadruk of thema's als feminisme en lhbt-rechten.
Een andere complicerende factor is dat de president van Polen, Andrzej Duda, nog steeds nauw verbonden is met PiS. Duda blijft tot eind 2025 in deze functie. De president kan in Polen weigeren wetsvoorstellen te tekenen. De Sejm kan dit alleen maar met een 60 procent meerderheid ongedaan maken. PiS heeft echter meer dan 40 procent van de zetels in het parlement. Dus presidentiële veto's kunnen de komende twee jaar een groot probleem worden voor de oppositie.
Ook is het Constitutionele Tribunaal van Polen, dat wetten strijdig kan verklaren met de grondwet, vrijwel geheel gevuld met conservatieve rechters genomineerd door PiS. Deze rechters zullen de komende paar jaar een meerderheid blijven en wetten van de oppositie ongeldig kunnen verklaren.